W dokumencie z 1285 roku wymieniona jest wieś Czarne jako
własność biskupów pomezańskich, natomiast dzieje parafii sięgają początków XIV
wieku. Około 1320 roku wybudowano na dawnym słowiańskim grodzisku kościół z
cegły i polnego kamienia. Pamiątką tamtych czasów jest granitowa kropielnica w
kruchcie. W I połowie XVI wieku, na fali reformacji i sekularyzacji
pomezańskich dóbr episkopalnych, kościół zostaje podporządkowany ministrom
gminy luterańskiej w Trumiejach. Wartym odnotowania jest fakt, iż w Czarnem
Dolnem protestancki pastor głosił kazania w języku polskim. W 1962 roku biskup warmiński
reerygował tutaj parafię Matki Bożej Różańcowej. W październiku 2013 roku
parafię Matki Bożej Różańcowej odwiedził
ordynariusz elbląski biskup Jan Styrna, który złożył wizytację biskupią
i udzielił sakramentu bierzmowania młodzieży. Podczas wizytacji ks. biskup
wyraził także słowa uznania dla działań remontowych i duszpasterskich. O
materialne i duchowe oblicze kościoła i duchową formację parafian dba od 2014 roku
nowy proboszcz ks. Tomasz Grzywiński. Liturgia z posługą ministrantów, modlitwa
Róż żywego Różańca kobiet i mężczyzn to tradycyjne formy aktywnej wspólnoty
parafialnej.
Budynek kościoła zdobi wiele zabytkowych elementów, np. barokowa
kazalnica (XVII - XVIII wiek). Malowane wizerunki ewangelistów i biblijna
inskrypcja zapisana łaciną na płycinie parapetu przypominają o wartości Dobrej
Nowiny, o jej uniwersalnym przesłaniu zapisanym językiem wiary i Objawienia.
Przekazem teologicznym, ale i świadectwem czasów, są płaskorzeźby: w ołtarzu
głównym u góry barokowa Zmartwychwstania Pańskiego, w bocznym późnogotycka
Ukrzyżowanie Chrystusa. Ołtarz główny pochodzi z 1735 roku. Ołtarze wykonane w
stylistyce eklektycznej łączą te zabytkowe dzieła. Kościół zdobią polichromie
przedstawiające sceny: Matka Boża Królowa Polski w otoczeniu polskich świętych,
Patron Kościoła św. Antoni rozdający chleb ubogim, Zwiastowanie Pańskie, Zmartwychwstanie;
pędzla Kazimierza Falkowskiego. Świątynia remontowana w 1719 roku z przebudową
wieży i w 1892 roku z aranżacją wnętrza, dziś otoczona jest troską
administracji kurialnej i państwowej służby ochrony zabytków, świadectwem jest
nowy ceramiczny dach.
tekst i zdjęcia: S. Blumkowska